تفکر نقادانه چیست؟
تفکر نقادانه به تفکر عمیق بر پایه استدلال منطقی و با تکیه بر واقعیات (facts) اتلاق می شود. تفکر نقادانه گونه ای از تفکر است که طی آن شما به راحتی هر دلیل، نتیجه گیری و قضاوتی را نمی پذیرید بلکه در یک فعالیت پویای فکری، استدلال ها را به چالش می کشید. افرادی که از تفکر نقادانه استفاده می کنند کسانی هستند که عموما این جملات را به زبان می آورند: ” از کجا می دانید؟” “این نتیجه گیری بر اساس مستندات است و یا از روی احساس و حسی؟ ” آیا امکان های دیگری نیز با توجه به اطلاعات جدید وجود دارد؟”
مهارت تفکر نقادانه از سه جز هسته ای تشکیل شده که عبارتند از:
- کنجکاوی: تمایل برای کسب اطلاعات بیشتر، برخورداری از روحیه جستجوگری و باز بودن به ایده های جدید.
- تردید: برخورداری از حس پرسجوگری درباره اطلاعاتی که در معرض آن قرار می گیرید و نه اعتقاد کورکورانه به هر چیزی که هر کسی می گوید.
- پذیرش: توانایی پذیرفتن اینکه ایده ها و نظرات شما می تواند در مواجه با مستندات قانع کننده غلط باشد.
متاسفانه بسیاری ازانسان ها بر پایه داستان ها، حکایات و تجربیات سایرین در زندگی خود دست به تغییر و تصمیم گیری می زنند. البته استفاده از تجربیات سایرین چیز بدی نیست اما مشکل از آنجا شروع می شود که تجربه ی سایرین راه را بر تفکر بندد. این مورد را به ویژه ما ایرانیان در ارائه راه حل غیر کارشناسانه مثل تجویز دارو و درمان به یکدیگر بسیار می بینیم.
آنچه در تفکر نقادانه از اهمیت برخوردار است. بررسی مفروضاتی است که زیربنای ایده ها، عقاید، نظرات و قضاوت ها است. تفکر نقادانه مستلزم آن است که ابتدا به بررسی مفروضات و پایه هایی پرداخت که نظرات و عقاید بر آن ها استوار هستند.
به طور مختصر می توان تفکر نقادانه را چنین تعریف کرد:
فرایند پویا و ماهرانه مفهوم سازی، کاربرد، تحلیل، ترکیب و ارزیابی اطلاعات جمع آوری شده از طریق مشاهده، تجربه، تفکر استدلال و ارتباط به عنوان راهنمایی برای شکل گیری عقیده، نتیجه گیری و اقدام.
برای تفکر نقادانه باید یک جوینده و فراگیر پویا و پذیرا بود تا یک دریافت کننده منفعل اطلاعات البته این فرایند چندان راحت نیست و برای این کار ملزم هستیم به خود زحمت بدهیم.