تفکر نقادانه یک مهارت نرم حیاتی برای موفقیت افراد و سازمان هاست به ویژه زمانی که قرار است تصمیمات بزرگ گرفته شود. اما برخورداری و استفاده از این مهارت یکی از چالش هایی است که امروزه شرکت ها با آن مواجه هستند، چرا که فرایندی پر زحمت و دقیق است. توانایی جمع آوری، تحلیل و ترکیب اطلاعات از منابع مختلف از منظری غیر مغرضانه و پذیرش نقد کار راحتی نیست ولی فواید بسیاری دارد. تفکر نقادانه به ما این امکان را می دهد تا با دیدی جامع شرایط را بررسی و ارزیابی کرده و تصمیمات هوشمندانه ای اتخاذ کند.
براساس مقاله اخیر منتشر شده در نشریه وال استریت، میزان اشاره به مهارت تفکر نقادانه در تبلیغات برای استخدام دو برابر شده است. همچین بر اساس نظرسنجی تفکر نقادانه انجمن مدیریت آمریکا هفتاد درصد از مدیران شرکت کننده در این نظرسنجی به تفکر نقادانه به عنوان مهارت اصلی توسعه کارمندان اشاره کرده اند.
برای آشنایی بیشتر با این نحوه تفکر در اینجا به مراحل مختلف آن در یک جلسه تصمیم گیری بر اساساین مهارت اشاره می کنم.
- موقعیت را شناسایی کنید
با ذکر موقعیت به طور مشخص و بیان دقیق مشخصات و مختصات موقعیت به طور شفاف یک نقطه ی کانونی برای بحث ایجاد کنید. این موقعیت را می توان به صورت یک جمله یا بیانیه ی وضعیت بر روی تخته نوشت تا افراد بتوانند بر روی آن متمرکز باشند و مانع از حاشیه روی ها و بحث درباره موضوعات دیگر شود. با این کار شما هموراه هدف را به شرکت کنندگان گوشزد می کنید.
- تمامی ایده ها و راه حل ها را فهرست کنید
در این قسمت طوفان فکری صورت می گیرد و ممکن است هرچیزی بدون وجود هیچ محدودیتی مطرح شود. در حقیقت در این وضعیت بزرگترین خطر اصلاح افراد حین حرف زدن و ارائه ایده است. بگذارید افراد ایده ها و نظرات خود را مطرح کنند و تنها یک فهرست از آن ها تهیه شود. در این مرحله آنچه اهمیت دارد این است که ایده ها باید در خصوص موضوع مورد بحث باشند و بحث دچار واگرایی موضوعی نشود. در حقیقت تفکر نقادانه شامل توانایی داشتن ذهن باز به سایر ملاحظات و نقطه نظرهاست بدون اینکه هدف نهایی از مدار توجه خارج شود. - ایده ها و نظرات را نقادانه تحلیل کنید
هر راه حل و ایده ی مرتبط را بالای تخته قرار دهید و پایین آن مزایا و معایب آن را با استفاده از استدلال های منطقی بنویسید. حین تحلیل ایده ها به مفروضاتی که ایده ها بر آن ها استوار هستند به دقت توجه کنید. مهارت تفکر نقادانه به شما توانایی مشاهده و بررسی ایده ها به گونه ای عقلایی و بدون قضاوت خوب و بد را می دهد. در حقیقت با این مهارت می توان یک بحث عقلایی داشت و بر سر مناسب ترین گزینه به اجماع رسید. تفکر نقادانه به افراد کمک می کند تا رویکرد سیستماتیک و سیستمیک یا به اصطلاح منظومه ای برای رسیدن به نتیجه اتخاذ کنند. همچنین مهارت تفکر نقادانه تصمیم گیری بر اساس استنباط های غلط ناشی از اسیر هیجانات شدن را بسیار کاهش می دهد.
- برای اجرایی کردن راه حل ی برنامه تدوین کنید
راه حل انتخابی شما زمانی اثر بخش خواهد بود که اجرایی شود. طرح اجرای هر راه حل شامل برنامه ریزی دقیق و شفاف همراه با مشخص کردن جدول زمانی، وظایف و مسئولیت ها و افراد مسئول می شود. توجه داشته باشید که با مشارکت افراد در فرایند تصمیم گیری علاقمندی آن ها را در مرحله اجرا افزایش می دهید.
- طرح و برنامه خود را تکمیل کنید
برخی کارمندان این مرحله از کار را مشکل ترین بخش می دانند. بسیاری از مواقع برنامه ها در مرحله اجرا شکست می خورند و این در حالی است که خود برنامه ذاتا صحیح است. اطمینان حاصل کنید که افراد مسئولیتی برای اجرا دارند و در حوزه اجرای خود تخصص، مهارت و علاقمندی دارند. تفکرد نقادانه شامل توانایی دیدن ارزش کل برنامه می باشد. در این مرحله افراد باید به درک اجرای کامل راه حل برسند.
چنین رویکردی به حل مسئله محیطی را ایجاد می کند که تفکر بخشی پویا از فرایند یافتن راه حل می شود. در مجموع این رویکرد به حل مسئله تاثیر به سزایی در ارتقا سطح مهارت تفکر نقادانه، مشارکت فعال و استفاده موثر از منابع فکری و اطلاعاتی را با خود به همراه خواهد داشت.